Ethiek van Neuromarketing
De hersenen zijn nog steeds een groot mysterie voor onderzoekers; we weten meestal niets 100% zeker.In deze longread lees je over de ethiek van de praktijk van de neuromarketing en leer je hoe het je reputatie kan verbeteren – in plaats van ruïneren.
In de zomer van 1957 schokte een berucht experiment van de sociaal psycholoog James Vicary de wereld. Stiekem flitste hij berichten over Coca-Cola en popcorn op het grote scherm. De berichten waren zo kort (3 milliseconden) dat kijkers er niet van op de hoogte waren. Vicary betoogde dat de verkoop zonder twijfel toenam: Coca-Cola met 58 procent en popcorn met 18 procent. Hij heeft de media en de hysterie van de wereld.
Hoe deed Vicaris het?
Zijn subliminale reclame had de reputatie de hoofden van mensen te manipuleren. Vervolgens ontkende Vicary dat het experiment ooit had plaatsgevonden en nam hij afstand van alle onrust. Subliminale reclame is nog steeds een techniek die marketeers gebruiken om iemand te overtuigen van de voordelen van hun product. Maar waarom werkt dit? Hoe kan het dat we reageren op iets dat we niet eens kunnen zien?
Neuromarketing
Onderzoek in een nieuw spannend veld kan je antwoorden geven: het heet neuromarketing. Deze nieuwe tak van marketing maakt gebruik van hersenonderzoek om meer inzicht te krijgen in consumentengedrag. Het kan met name inzicht geven in processen waar we ons niet bewust van zijn. Enkele van de vragen die we vaak daarbij stellen zijn: “Is dit ethisch? Hoe ver gaan we dit gebruiken voor marketing? Bovendien, wat zijn de praktijken die geen slechte invloed hebben op mijn reputatie?” We zullen ze allemaal in dit artikel bespreken, zodat je volledig begrijpt wat goed en wat fout is.
Combineer brein met marketing
Voordat we naar de ethische kant van het verhaal gaan, geven we u eerst een korte geschiedenisles in marketing. Je kunt wel zeggen dat marketing kort na geld is uitgevonden. Voor het digitale tijdperk presenteerden winkeliers hun producten al zo aantrekkelijk mogelijk om de verkoop te vergroten. In de jaren 80 verschenen er tv- en radiocommercials. Later zijn onderzoekers begonnen met marktonderzoek en ontwikkelden ze belangrijke theorieën en modellen. In de jaren 90 ontstond er de eerste interesse in de hersenen voor marketingdoeleinden.
Tien jaar later was neuromarketing geboren. Het eerste onderzoek naar de werking van het brein van de consument werd gepresenteerd. De term is officieel in 2002 bedacht door professor Smidts van de Hogeschool Rotterdam. Enigszins patriottische kanttekening: dit verklaart waarom veel van de toonaangevende neuromarketing experts en bedrijven Nederlands zijn!
Neuromarketing versus marketing
Laten we voor het begrip neuromarketing vergelijken met de traditionele marketing. Neuromarketing geeft ons informatie over de sterke en zwakke punten van marketingstrategieën. Door hersenactiviteit te meten, kun je de kracht bepalen van advertenties, websites, commercials, flyers en al het andere dat met je bedrijf te maken heeft. We zijn ons niet bewust van deze processen en noemen ze onderbewust. Een simpel voorbeeld is dat je kunt voorspellen of iemand een bepaalde kleur mooi vindt of niet terwijl je naar zijn of haar hersenen kijkt. Dat geeft veel objectievere inzichten over consumentengedrag.
Het waarom?
Traditionele marketing middelen, zoals een enquête, zullen niet altijd een volledig antwoord geven. Mensen zijn niet altijd eerlijk, en soms zullen ze antwoorden geven waarvan ze denken dat de vraagsteller dat wil horen en soms kan het moeilijk zijn om precies uit te drukken hoe je je voelt. Na verloop van tijd zullen we met neuromarketing alleen maar dichter bij het maken van veel nauwkeuriger voorspellingen van consumentengedrag komen. Waar traditionele marketing zich richt op wat werkt en wat niet, richt neuromarketing zich op het waarom en hoe. Het brengt het veld van marketing, neurowetenschappen en psychologie samen. Dit geeft ons nieuwe, interessante inzichten in het hoofd van de consument. Neuromarketing kun je toepassen op een breed spectrum aan media en middelen: E-mailstroom, website-ontwerp, video of communicatie zijn enkele voorbeelden van hoe u uw bedrijf kunt verbeteren.
Wat zijn de praktisch verschillen?
Laten we teruggaan naar Coca-Cola om u te laten zien hoe hersenbeeldvorming nuttig kan zijn voor marketing. Een bekend experiment van McClure et al. is perfect voor demonstratie. Ze gaven hun deelnemers monsters van zowel Pepsi als Coca-Cola. Daarna keken ze naar de voorkeur die ze gaven en hun gemeten hersenactiviteit. Ze merkten dat er een verschil was in merkvoorkeur wanneer de deelnemers wel of niet wisten welk merk ze dronken.
Merk beïnvloedt voorkeur
Interessant genoeg vonden ze ook een verschil in hersenactiviteit. Toen deelnemers niet op de hoogte waren van het merk dat ze dronken, gaven ze de voorkeur aan de smaak van Pepsi. Ook waren de hersenen actief in gebieden die betrokken zijn bij beloning. Toen deelnemers op de hoogte waren van het merk, gaven ze de voorkeur aan de smaak van Cola. De hersenen vertoonden nu activiteit in gebieden die verband houden met geheugen en emotie. De onderzoekers concludeerden dat de voorkeur voor Coca-Cola sterker wordt beïnvloed door het merkimago dan door de smaak. Het is een perfect voorbeeld van de inzichten die neuromarketing kan bieden over wat het beste werkt voor uw product en marketing. Met traditionele enquêtes en interviews zou het nooit aan het licht zijn gekomen. Waarom vind je een bepaalde kleur of liedje mooi? Het is moeilijk te zeggen. Moderne beeldvormingstechnieken voor de hersenen kunnen ons inzicht geven in voorkeur, sympathie en tevredenheid.
De ethiek van neuromarketing
Het belangrijkste doel van marketing is om een product te matchen met een persoon die interesse toont in dit product. Het betekent dat marketing het ontwerp en de presentatie op een specifieke manier vormgeeft. Hierdoor sluiten producten beter aan bij de voorkeuren van de consument. De vraag is nu of de informatie die neuromarketing ons biedt ethisch is. Uiteindelijk vertellen deze inzichten ons iets over processen waar we ons niet bewust van zijn. Dit betekent dat we ze ook niet kunnen controleren. Vragen die consumenten zichzelf gaan stellen zijn: “Als marketeers toegang hebben tot deze informatie, kunnen ze dan de ‘koopknop’ in mijn brein ontdekken? Zullen ze ons proberen te verleiden om hun omzet te zien stijgen?” Het is niet verwonderlijk dat consumenten deze vragen zullen stellen. Uiteindelijk zullen wetenschap en technologie een niveau bereiken waarop ze een grote rol in ons leven zullen spelen. Dat doen ze al: Facebook schendt onze privacy door onze informatie aan andere bedrijven te verkopen, en Google weet 24/7 waar je bent.
Het belangrijkste als marketeer is om te weten hoe u moet reageren op de vragen van uw consument. Hoe leg je iemand uit dat neuromarketing ethisch is? Ook waarom het een zeer interessante informatiebron is.
Waarom neuromarketing niet per se verkeerd is
Simpel gezegd, elke vorm van marketing is tot op zekere hoogte een manier van onbewuste beïnvloeding. Als u een bedrijf heeft, beïnvloedt u ongetwijfeld uw consumenten op verschillende manieren. Een voorbeeld is priming. Priming stelt ons in staat om informatie te herkennen waaraan we eerder onbewust zijn blootgesteld. Dit betekent dat blootstelling aan de ene stimulus een reactie op een andere stimulus beïnvloedt. Het is een gevolg van de manier waarop ons geheugen informatie opslaat en associaties creëert die automatisch worden geactiveerd wanneer we zien, horen of ruiken.
Verpakken van gezonde producten
Een eenvoudig voorbeeld is de verpakking van een gezond product. Wanneer deze verpakking groen is, wordt de consument geprikkeld met meer gezonde gevoelens en associaties. Priming is aanwezig in een enorme hoeveelheid informatie om ons heen, en ook jij wordt er door beïnvloed! Zelfs het kleinste detail kan van invloed zijn op hoe we ons voelen, denken of handelen. Dit is een goed voorbeeld van waarom neuromarketing niet per se verkeerd is. Waarom? Neuromarketing legt uit hoe een effect als priming werkt. Lang voordat neuromarketing zelfs bestond, werd priming al gebruikt door marketeers. Denk terug aan Vicary en zijn subliminale boodschappen in de bioscoop. Als alternatief, de lachende gezichten die in de jaren 80 in televisiereclames verschenen.
Consumenten aansluiten wordt eenvoudiger
Elk argument tegen neuromarketing is dus een argument tegen marketing in het algemeen. Het gaat niet om wat neuromarketing doet, maar om wat mensen – onderzoekers, marketeers, politici – doen met de informatie die het ons geeft. Een ander argument is dat marketing de matchmaker is tussen een product en iemand die al interesse heeft in dit product. U dwingt niemand uit het niets om uw product te kopen. Marketing en neuromarketing maken producten alleen maar meer compatibel met de voorkeuren van uw consument. Ze waren er al naar op zoek of dachten erover om het product te kopen. Met de informatie die neuromarketing ons geeft, wordt het makkelijker om consumenten te verbinden met producten of diensten.
Waar ethische vragen opdoemen
We geven je een hypothetisch voorbeeld met onderzoek op basis van drinkflessen. Mensen met een hoge BMI geven de voorkeur aan een dunne fles, ook als deze drank duurder is. Dit zou impliceren dat frisdrankfabrikanten meer zouden kunnen verkopen als ze hun dranken in dunne flessen aanbieden. Is dit ethisch aanvaardbaar? U dwingt niemand om uw product te kopen. Maar je beïnvloedt mensen -die al een ongezonde BMI hebben- in de richting van het consumeren van nog meer ongezonde producten. Dit is een voorbeeld waar sommige ethische vragen kunnen opduiken. Hoe ver moet je gaan met het beïnvloeden van kwetsbare mensen in een ongezonde richting? Wat als uw invloed slecht is voor het milieu? Of als je mensen ongelukkig maakt?
Tegelijkertijd kan deze informatie worden gebruikt om gezond gedrag te ondersteunen. Door gezonde drankjes aan te bieden in dun gevormde flesjes, zou je de verkoop aan mensen met een ongezonde BMI kunnen vergroten. Nogmaals, het is niet wat neuromarketing ons vertelt, maar wat mensen met deze informatie doen. Laten we het verder uitleggen met twee onethische en twee ethische gevallen.
Onethisch gevallen
Politieke campagnes
De kans is groot dat neuromarketing wordt gebruikt om de campagnes van politici vorm te geven. Net als producten zullen politici zich op de meest gunstige manier presenteren om stemmen te krijgen. Tijdens de Amerikaanse verkiezingen van 2004 werd in één onderzoek gekeken naar hersenactiviteit en politiek oordeel. Meer recent onderzoek richt zich op het uiterlijk van politieke kandidaten. Als mensen naar een verliezende kandidaat kijken, vertonen ze meer activiteit in de insula (een specifiek hersengebied dat geassocieerd wordt met pijn). De onderzoekers concludeerden dat negatieve attributies een cruciale rol spelen bij de verkiezingen. Bovendien wordt er veel neuroimaging-werk gedaan aan de perceptie van menselijke gezichten. Onderzoekers onderzochten gezichtssymmetrie, huidskleur en aantrekkelijkheid gerelateerd aan hersenactiviteit. Hoewel dit onderzoek nu misschien onschuldig lijkt, kan het een grote impact hebben op de toekomst. Wat als belangrijke, corrupte politici weten wat voor soort foto tot de meeste stemmen zal leiden? Of een toespraak zo vorm te geven die de kiezers zo sterk beïnvloeden dat ze de verkiezingen hoe dan ook zullen winnen? Dit is een voorbeeld van een geval waarin neuromarketing tot onethische gevolgen kan leiden.
Zwaarlijvige mensen
Onderzoek toont aan dat mensen met een hoge BMI gevoeliger zijn voor visuele aspecten van een product. Omdat ze impulsieve beslissingen nemen, zullen labels of tekst hen effectiever beïnvloeden. Door het bestaan van Fastfood, suikers en bewerkte voeding groeit de groep mensen met overgewicht. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is 39% van de volwassenen wereldwijd zwaarlijvig. Dit betekent dat enorm veel mensen gemakkelijk te beïnvloeden zijn in de supermarkt. Een onderzoek uit 2011 toont aan dat hersenen van zwaarlijvige mensen anders reageren op voedingsetiketten. Wanneer ze een identieke milkshake krijgen, vertonen ze meer hersenactiviteit in beloningsgebieden als op het etiket ‘normaal’ staat in vergelijking met ‘vetarm’. Dit bewijs toont aan dat consumenten zich verschillend zullen gedragen, afhankelijk van het etiket of het ontwerp van een product. Zullen zwaarlijvige mensen ook anders reageren op kleur? Een afbeelding of aanraking? Als marketeers inzicht krijgen in deze bevindingen, kunnen ze hun ongezonde producten zo ontwerpen en aanbieden, dat de kwetsbare groep met obesitas eerder geneigd zal zijn om ze te kopen.
Ethische gevallen
Anti-rook berichten
Als je de wereld bent rondgereisd, heb je misschien het verschil opgemerkt in berichten op sigaretten- of tabaksverpakkingen. Hier in Nederland zien we schokkende beelden van lichamelijke schade door roken. In Australië wordt een persoonlijk verhaal beschreven over een man genaamd Bryan. Bryan stierf zes weken nadat hij was begonnen met roken. De berichten van Indonesië zijn bijna komisch: een rokende man met een slordige houding en enkele schedels op de achtergrond wordt getoond. Hoewel er grote verschillen zijn, is het doel van deze berichten hetzelfde. Zij moeten rokers informeren over het effect van roken en het stoppen ondersteunen. Dat er zoveel variatie is in communicatie laat zien dat we het er niet over eens zijn welke boodschap het meest effectief is.
Stap-voor-stap informatie om gedrag te veranderen
Ondanks de variëteit is er een grote groep landen die enge beelden gebruiken en een positief effect zien op gedragsverandering. Dit effect is vooral aanwezig wanneer de angst die de beelden creëren wordt weggenomen. Cialdini beschrijft dat dit gebeurt omdat mensen vaak ontkennen dat ze de gevaren van roken zullen tegenkomen. Als je ze echter stapsgewijze informatie geeft over hoe ze hun slechte gewoonte kunnen veranderen, zien ze hun angst onder ogen en ondernemen ze actie.
Belangrijke informatie onthullen
Dit wetende, zou neuromarketing belangrijke inzichten over de hersenen kunnen toevoegen om campagnes nog meer te verbeteren. Neuroscience is al actief geweest in antirookcampagnes. In 2011 werd in een studie van Berkman en collega’s gekeken naar hersenscans om te voorspellen welke boodschap mensen waarschijnlijk zou doen stoppen met roken. Ze kwamen tot de conclusie dat ze, wanneer ze naar hersenactiviteit kijken, betere voorspellingen kunnen doen over de effecten van anti-rook berichten in vergelijking met traditionele enquêtes. Hieruit blijkt dat mensen vaak antwoorden geven op enquêtes die niet helemaal ‘waar’ of betrouwbaar zijn. Neuromarketing kan deze belangrijke informatie onthullen en bestaande marketingtools aanvullen. Dit kan helpen bij het beperken van ongezond gedrag zoals roken.
Donaties aan goede doelen
Een andere ethische praktijk is om neuromarketing te gebruiken voor goede doelen. We zien vaak advertenties voor liefdadigheidsinstellingen op televisie met zieke en uitgehongerde kinderen in Afrika die ons zouden moeten overtuigen om te doneren. Zorgt dit er echter voor dat we (meer) doneren? Een recent onderzoek van Schlosser & Levy (2016) laat zien dat we meer bereid zijn om te doneren wanneer we onszelf beschouwen als beter af dan iemand anders. Dit fenomeen wordt neerwaartse vergelijking genoemd en is het meest effectief wanneer een goed doel de voordelen van de donaties voor anderen benadrukt. Dit betekent dat een advertentie die blije kinderen laat zien die – dankzij de donatie – naar school kunnen gaan, effectiever is in het werven van donaties. Toen ze naar de hersenen keken, ontdekten neurowetenschappers dat het striatum wordt geactiveerd tijdens het doneren en gevoelens van beloning ervaren. Dit betekent dat doneren of aardig zijn voor anderen ook voor de donateur meer geluk oplevert. Een win-winsituatie als je het ons vraagt!
Neuromarketing interessant voor jou?
Neuromarketing is interessant voor iedere marketeer die nieuwsgierig is naar hoe het brein van de consument werkt. Wilt u meer weten over het emotionele aspect van uw producten? Ga dieper in op de vraag waarom mensen wel of niet voor jouw product zouden kiezen? Of ben je benieuwd waarom mensen je webshop bezoeken maar de trechter verlaten voordat ze je product kopen? In al deze gevallen kan neuromarketing de oplossing zijn. Grote bedrijven als Google, Walt Disney en XBOX (Microsoft) gebruiken neuromarketing om te zien hoe betrokken hun consumenten zijn. Natuurlijk zijn er voor elk bedrijf verschillen in het budget. Beeldvorming van de hersenen is niet de goedkoopste optie, maar er komen steeds meer eenvoudige en bruikbare hulpmiddelen beschikbaar. Nu neuromarketing steeds populairder wordt, groeit ook het aantal experts. Bovendien wordt regelmatig nieuw onderzoek naar het brein van de consument gepubliceerd. Het brein is hot en zal in de toekomst nog beter begrepen worden. Het brein is betrokken bij alles wat we doen en speelt daarom een grote rol in uw bedrijf. Wees slim en anticipeer voordat de rest van de marketingwereld dat doet.
Behoud uw reputatie met vertrouwen
Met al deze opwinding over neuromarketing, komt er ook een bedreiging. Consumenten zouden kunnen gaan geloven dat kennis over hun hersenen hun privacy schendt. Ze kunnen zich gemanipuleerd voelen in de richting van iets waar ze niet bewust achter staan. Consumenten ervaren het gebruik van neuromarketing als minder ethisch als een bedrijf het puur uit winstoogmerk gebruikt. Wanneer ze worden gebruikt door bedrijven die waarde toevoegen of non-profitorganisaties (NPO’s) zijn, ervaren ze het als een goede zaak.
Vertrouwen op te bouwen
Waarom maken consumenten dit onderscheid? NPO’s worden over het algemeen als betrouwbaarder beschouwd. Een sterker gevoel van vertrouwen in de NPO’s resulteert in de acceptatie dat ze neuromarketing inzetten voor hun bedrijf. Dit hangt ook samen met de gedachte dat NPO’s met neuromarketing hun doelen zullen bereiken die waarde toevoegen aan publieke goederen. Als een organisatie vooral een winstoogmerk heeft, wordt neuromarketing als minder ethisch gezien. Wat betekent dit voor uw eigen bedrijf? Als je neuromarketing publiekelijk gebruikt, zorg er dan voor dat je vertrouwen opbouwt bij je klanten. Geef uw klanten redenen om te geloven dat uw product of dienst het publiek kan helpen of waarde kan toevoegen. Voor e Commerce zijn er verschillende manieren om dit te doen. U kunt bijvoorbeeld vertrouwens badges, testimonials of een Chatbot toevoegen. Lees meer over hoe u vertrouwen kunt creëren
Ethische code
De reden waarom mensen neuromarketing als goed of slecht beschouwen, ondersteunt de ethische en onethische gevallen die we hebben beschreven. Gebruikt een bedrijf dat ongezonde frisdranken produceert het om de verkoop aan zwaarlijvige mensen te vergroten? Slecht. Er is geen toegevoegde waarde, ze helpen anderen niet, ze ondersteunen zelfs ongezond gedrag en hun doel is puur winstgedreven. Gebruikt een bedrijf informatie over de hersenen om een liefdadigheidscampagne te vergroten? Mooi zo! Dit helpt anderen, dus het voegt het waarde toe aan de samenleving. Nogmaals, het gaat niet om wat neuromarketing doet, maar om wat anderen doen met de informatie die het biedt. Verschillende onderzoekers pleiten daarom voor een strikte ethische code. Dit is bedoeld om kwetsbare groepen te beschermen die schade kunnen oplopen door neuromarketing. Een goed voorbeeld is de NMSBA Code of Ethics. Ze hebben deze code gemaakt om ervoor te zorgen dat de hoogste ethische normen voor de neuromarketing industrie worden gehandhaafd. Zorg er in het geval van een kleiner online bedrijf voor dat uw klanten u vertrouwen. Als dit vertrouwen niet aanwezig is, kunnen ze neuromarketing als een manipulatief instrument zien. Een hoog niveau van vertrouwen en een laag waargenomen risico zijn de sleutels tot succes.
De voor- en nadelen van neuromarketing
We hebben een groot deel van de ethiek van neuromarketing behandeld en laten zien wat voor voor- en nadelen dit met zich mee kan brengen. Hier is een laatste voor- en nadelen overzicht.
Pluspunten
- Geeft frisse, innovatieve inzichten; neuromarketing is innovatief omdat het nieuwe informatie geeft waar traditionele marketing niet toe in staat is,
- Het verschaft ons kennis over de hersenen die met het blote oog niet zichtbaar is,
- Neuromarketing kan waarde toevoegen voor consument en samenleving,
- Het kan worden gebruikt voor producten en diensten die anderen helpen, gezond gedrag ondersteunen of de verbinding tussen consumenten en producten vergemakkelijken;
- Het is in staat om onbewuste reacties te onderzoeken,
- Met zijn technieken kunnen we kijken naar hersenactiviteit en reacties op marketingmiddelen zoals een advertenties, waarvan consumenten zich niet bewust zijn;
- Het verschaft meer objectieve metingen; want vooral als je consumenten vraagt naar voorkeur of smaak, zijn hun antwoorden vaak erg subjectief. Neuromarketing geeft objectiever resultaat;
- Het meet emotionele reacties; emotie speelt een grote rol in onze besluitvorming, maar is vaak moeilijk te meten. Met technieken als gezichtscodering is het mogelijk om emoties gerelateerd aan een pakket, website of kleur te meten.
Nadelen
- Bevindingen van technieken als fMRI zijn moeilijk te generaliseren; omdat steekproeven vaak relatief klein zijn (ongeveer 15 personen) is het moeilijk om conclusies te trekken die betrekking hebben op elke consument;
- Beeldvorming van de hersenen heeft zijn beperkingen en is nog relatief nieuw; een groot nadeel van fMRI is dat je er geen ‘live’ beelden van krijgt. Onderzoekers kunnen niet realtime zien hoe de hersenen reageren op een advertentie of foto;
- De hersenen zijn nog steeds een groot mysterie voor onderzoekers; we weten meestal niets 100% zeker.
- Er is geen één-op-één kaart van de hersenen beschikbaar. Verschillende functies zullen altijd overlap vertonen met verschillende hersengebieden.
Ondanks de nadelen die neuromarketing heeft, kan het nog steeds een aantal nuttige hulpmiddelen bieden. Vooral als we naar de toekomst kijken, kunnen sommige nadelen verdwijnen als er nieuwe ontwikkelingen worden doorgevoerd. Technieken worden geavanceerder, maar ook betaalbaarder. Het is nu al mogelijk om uw eye-tracking bril te kopen!
Praktische afhaalrestaurants
We hopen dat dit artikel je inzicht heeft gegeven in de ethische en onethische kanten van neuromarketing. Als marketeer kunnen de technieken en tools die u kiest uw product maken of breken. Denk er goed over na en houd rekening met de behoeften van uw klant.
Zowel traditionele marketing als neuromarketing hebben hun voordelen en sterke punten. Ze vertellen ons iets over hoe consumenten, of mensen in het algemeen beslissingen nemen, bewust of onbewust.
Wil je meer leren over de toepassing van brein en gedrag inzichten in management, HR, groei en innovatie? Lees dan onze blog!
Over Neurofied
Neurofied is een management consulting en training bedrijf gespecialiseerd in Brein en Gedrag. Wij helpen teams en organisaties met het designen, implementeren en optimaliseren van hun verandermanagement, digitale transformatie, learning & development, customer journey en meer o.b.v. brein en gedrag inzichten.
Sinds 2018 hebben wij 1500+ professionals getraind en met 50+ teams samengewerkt van bedrijven als ABN AMRO, Tesla, Calvin Klein en Adidas. We zijn ook frequente sprekers op universiteiten en congressen.
Als je kansen ziet om samen te werken, stuur ons hier een bericht.